Fe ddaeth yn amlwg ar ddechrau’r 20fed ganrif nad oedd Eglwys Genhadol yr Eglwys (Anglicanaidd) yng Nghymru ar Ffordd Coed Pella yn ddigon o faint i ymdopi ag anghenion pen gorllewinol y plwyf, a oedd … [Read more...]
Churches and Chapels
Ar ôl gwerthu Stâd Pwllycrochan ym 1865 a sefydlu Cwmni Bae Colwyn a Stâd Pwllycrochan ym 1875 gwerthwyd tir ar gyfer codi adeiladau a thyfodd y dref yn aruthrol. Roedd nifer y boblogaeth wedi cyrraedd 4,754 erbyn 1891, ac oddeutu 12,000 yn 1907 gyda thua 15,000 o ymwelwyr.
Yn ogystal ag adeiladu tai'n gyflym roedd angen adeiladu cyfleusterau cymunedol ar gyfer y nifer cynyddol o drigolion ac ymwelwyr. Roedd eglwysi a chapeli wrth galon bob cymuned yn ystod y cyfnod hwnnw a sefydlwyd nifer o gynulleidfaoedd crefyddol yn y dref. O'r herwydd, adeiladwyd nifer sylweddol o eglwys a chapeli.
Mae’r Grŵp Treftadaeth, gyda chymorth Cytûn ac aelodau o’r cynulleidfaoedd yn y dref, wedi paratoi llwybr treftadaeth a llyfryn yn seiliedig ar hanes y nifer eglwysi a chapeli yma.
Eglwys Fedyddwyr Rhodfa’r Tywysog
Fe sefydlwyd yr eglwys yn 1884 fel Eglwys Bedyddwyr Saesneg Bae Colwyn. I ddechrau roedd y gynulleidfa’n defnyddio adeilad Capel y Bedyddwyr Cymraeg yn Hen Golwyn, gan gynnal gwasanaethau ar wahân … [Read more...]
Tŷ Cwrdd y Cyfeillion, Ffordd Erskine
Nid oes unrhyw gofnod o gyfarfodydd cyntaf y Crynwyr ym Mae Colwyn er ei bod yn ddiogel cymryd yn ganiataol eu bod wedi dechrau yng nghartrefi pobl yn y 1890au. Roedd hyn o gwmpas amser datblygiad Bae … [Read more...]
Eglwysi a Chapeli
Yn dilyn gwerthu Stâd Pwllycrochan ym 1865 a sefydlu Cwmni Bae Colwyn a Stâd Pwllycrochan ym 1875 fe ddatblygodd yr ardal yn aruthrol. Roedd y cwmni'n ymwybodol iawn o'r cyswllt rheilffordd rhwydd … [Read more...]
Eglwys Dewi Sant, Ffordd Rhiw
Yn 1899 fe gyhoeddodd y Canon Hugh Roberts, Ficar Bae Colwyn, apêl a oedd o’i gyfieithu o’r Saesneg gwreiddiol yn darllen fel hyn: 'Apêl Taer a Therfynol dros Eglwys Gymraeg'. “A gawn ni’n barchus … [Read more...]
Capel y Rhos, Capel Hermon gynt
Y capel a safodd yn wreiddiol ar safle Capel y Rhos oedd Capel Hermon. Codwyd Hermon yn 1903 a’i gysegru yn 1904. Safodd y capel am dros 100 mlynedd cyn cael ei ddymchwel yn 2007 er mwyn codi’r … [Read more...]
Capel Engedi
Agorwyd Engedi yn 1879 gan y Presbyteriaid Cymraeg a fu cyn hynny’n addoli efo’r Presbyteriaid Saesneg yn Ffordd Conwy mewn adeilad sydd bellach yn siop Matthews Hardware. Roedd yr achos yn … [Read more...]
Capel Salem (Antioch), Ffordd Abergele
Roedd achos yr Annibynwyr ym Mae Colwyn yn un a gynhaliwyd gan Gymry a Saeson. Yn 1878 fe godwyd adeilad sinc gyda lle i 200 o addolwyr ar Ffordd Abergele lle mae honno’n croesi Ffordd Sea View. Yn … [Read more...]
Capel Fethodistaidd Wesleaidd Horeb, Ffordd Rhiw
Adeiladwyd y capel Wesleaidd cyntaf yn ardal Bae Colwyn ym Mron y Nant yn 1809, naw mlynedd ar ôl i’r enwad ddechrau cenhadu yng Nghymru. Adeiladwyd y capel nesaf ym Mhen y Bryn Hen Golwyn yn … [Read more...]
Capel Bethlehem, Ffordd Lawson
Dechreuwyd y capel Methodistiaid yma yn 1897 fel cangen o Engedi, ond yn ddiweddarach yn yr un flwyddyn cafodd ei sefydlu fel capel ar wahân. Daeth yn amlwg yn fuan iawn bod y capel yn rhy fach, a … [Read more...]
Eglwys Uno Sant Ioan i gau ar gyfer addoli
Mae papur newydd y "Pioneer" heddiw yn cynnwys erthygl gan Iwan Berry am addoli yn dod i ben yn Eglwys Uno Sant Ioan ar Fai 24ain. Agorodd yr eglwys yn 1888 ar gornel Ffordd Conway a Rhodfa … [Read more...]
Yr Eglwys Bresbyteraidd Saesneg
Adeiladwyd yr eglwys yn 1891 ar gost o £3,700. Mae’r adeilad wedi’i wneud o frics coch, teracota a theils yn debyg iawn i nifer o eglwysi a chapeli lleol eraill. … [Read more...]
Eglwys Sant Paul
Yr eglwys gyntaf i’w chodi ar y safle yma oedd capel cenhadol yn 1872. Yn 1880 adeiladwyd eglwys haearn yn ei le, ond llosgwyd yr eglwys yn 1886. Adeiladwyd yr eglwys galchfaen bresennol mewn camau, … [Read more...]
